چرم گیاهی چیست و چگونه تولید می شود؟ با توجه به این که استفاده فراوان از چرم طبیعی به محیط زیست آسیب های زیادی وارد می‌کند امروزه با تولید چرم گیاهی به حفظ محیط زیست کمک می شود. مزیت ها و کاربرد های این نوع چرم را در کومولایف بخوانید.
چرم گیاهی چیست ؟
منشاء چرم گیاهی به اواخر قرن نوزدهم در آلمان برمی‌گردد. با شعله ور شدن آتش هر دو جنگ جهانی، چرم حیوانی نیز از جمله کالاهایی بود که جیره‌بندی شد. در نتیجه کارخانه‌های چرم‌سازی آلمان به دنبال جایگزینی، برای چرم حیوانی رفتند.
این کارخانجات در نهایت به نوعی چرم به نام پرستاف[3] دست یافتند که در حقیقت از پالپِ کاغذ ِتغییر داده شده و لایه لایه تولید شده بود. این مادّه قابلیت استفاده به عنوان جایگزینِ چرم را در هر محصولی که برای تولیدش از چرم حیوانی استفاده می‌شد داشت؛ برای مثال می‌شد برای تولید کیف، کمربند، جعبه و دیگر وسایل از آن استفاده کرد.
با این حال پرستاف دوام چندانی نداشت و در نهایت محبوبیت خود را بین مردم از دست داد. اولین چرم مصنوعی که محبوبیت جهانی یافت نایوگاید[4] بود، در سال ۱۹۲۰این چرم مصنوعی را کمپانی لاستیک‌سازی امریکایی تولید کرد. مصرف کنندگانش این چرم مصنوعی را، بخاطر دوام و ظاهری که شبیه به چرم طبیعی داشت، دوست داشتند.
امّا از چه زمانی واژه‌ی چرم مصنوعی تبدیل به چرم وگان یا گیاهی شد ؟
واژه ی چرم گیاهی در جهان مد در حدود سال ۲۰۱۰ پدیدار گشت. در این زمان طرّاحان معروفی چون استلا مک کارتنی[5] بدون استفاده از چرم طبیعی شروع به تولید لباس و لوازمات جانبی با کیفیت ِبالا کردند. دلیل این طراحان برای کارشان این بود که آنها نوعی سبک زندگی گیاهی و اخلاقی برای خود برگزیده بودند و در همین راستا چرم مصنوعی نیز به طور طبیعی با عنوان چرم غیر حیوانی یا وگان معروف شد.
امروزه چرم گیاهی از مواد اوّلیه‌ی بسیار مختلفی تولید میشود و نام‌های مختلفی نیز دارد که از جمله آنها می‌توان به: “leatherette”, “faux leather”, “vegan leather”, “PU leather” and “pleather”، ” Mushroom leather” و ” Leaf leather” اشاره کرد.
به طور کلّی و در بین مردم این تعریف از چرم گیاهی کاملاً پذیرفته شده است: “هر چرمی که در تولید آن از هیچ‌گونه ماده‌ی حیوانی استفاده نشده باشد و در عین حال کیفیت و ظاهر چرم طبیعی را داشته باشد چرم گیاهی یا وگان نامیده میشود“.
چرم گیاهی چگونه تولید می شود ؟
چرم در حالت کلی به دو شکل تولید میشود، به روش کرومی و به روش گیاهی. این چرم تولید شده با روش گیاهی را چرم گیاهی می نامند. پس در پاسخ به سوال چرم گیاهی چیست باید بگوییم که چرم گیاهی چرمی‌ست که با روش گیاهی دباغی می شود. همانطور که میدانید چرم طبیعی نوعی پوست است. پوست نیز یک نوع پلیمر طبیعی به شمار می رود. به همین دلیل برای تغییر در پوست حیوان از تانن گیاهی استفاده می شود. شاید این سوال برایتان پیش بیاید که تانن گیاهی چیست؟
تانن در لغت به معنی صنوبر است. واژه تانن ریشه ای آلمانی داشته و از آن برای ایجاد تغییرات لازم بر روی پوست حیوان استفاده می شود. تانن ها اغلب به حالت پودری هستند که برای دباغی کردم چرم از آن ها استفاده می شود. روش دباغی گیاهی با استفاده از تانن به این شکل است که ابتدا این تانن را با مقداری آب ترکیب می کنند تا محولی بدست آید. سپس چرم را درون این محلول قرار میدهند. این چرم مقاومت بالایی دارد و برای ساخت کوله پشتی چرم، کفش، لباس و … مورد استفاده قرار میگیرد.
روش تولید چرم گیاهی
برای تولید چرم گیاهی، پوست حیوان را درون محلول تانن و آب قرار می دهند. سپس برای چندین بار این عمل تکرار می شود تا با استفاده از این محلول چرم گیاهی تولید شود. البته برای تولید چرم با روش دباغی گیاهی باید صبر و حوصله زیادی داشته باشید. چرا که این عمل بسیار زمان بر بوده و ممکن است به مدت 10 الی 15 روز طول بکشد. با این اقدام، محلول آب و تانن، جایگزین آب موجود در پوست چرم می شود. با این روش پوست در کمترین و یا بیشترین میزان غلظت این محلول می سنجند تا مقاومت آن را بررسی کنند. البته برای افزایش مقاومت چرم حاصل، بارها این عمل را تکرار می کنند تا محصولی باکیفیت تولید شود. دباغی با کمک محلول تانن را تا جایی ادامه می دهند که میزان آب موجود در داخل پوست به صورت کامل تخلیه شود و با محلول جایگزین شود.
چرم گیاهی حاصل از این روش، بافت سف و خشکی ندارد ولی مقاومت بالایی دارد. اما این روش به دلیل داشتن برخی از ایراد ها مانند زمانبر بودن آن، با روش دباغی کرومی جایگزین شد.
البته لازم به ذکر است بگویم که در روش دباغی کرومی به دلیل استفاده از مواد شیمیای مانند کروم، به محیط زیست آسیب های بسیاری وارد می شود. اما از بابت زمان، سرعت نتیجه گیری با این روش به مراتب بیشتر است.
دباغی کرومی چیست ؟
در روش دباغی کرومی برای پرکردن فضای بین سلول های سطح پوست خام، از موادشیمیایی استفاده می شود. مواد شیمیایی کرومی بوده و برای رنگ دهی به چرم مورد استفاده قرار می گیرند. به جرات می توان گفت که استفاده از مواد کرومی برای تولید چرم، از روش های قدیمی و سنتی برای تلید چرم است. این روش برای سالیان بسیار طولانی در تولید چرم استفاده می شد اما این روزها در جوامع غربی استفاده از این روش ممنوع شده است. بازارهای اروپا و آمریکا این نوع چرم را نمی پذیرند علت نیز داشتن مضرات برای محیط زیست است. عمده چرم های تولید شده با روش کرومی را صرفا رای استفاده در کشورهای جهان سوم مورد استفاده قرار می دهند.
ویژگی های چرم وگان چیست ؟
زیبایی بیشتر
سطح چرم‌هایی که به شیوه گیاهی تولید و رنگ می‌شوند، حالت طبیعی خود را حفظ می‌کند. رگه‌ها، خطوط و بافت پوست در چرم‌های گیاهی، شکل اصلی خود را از دست نمی‌دهد؛ در حالی که در روش کرومی، سطح منافذ چرم حالت طبیعی خود را از دست داده و با لایه‌ای از رنگ پوشیده میشود.
همچنین در چرم‌های گیاهی، دورنگی بودن طبیعی است، اما چرم‌های کرومی دورنگ، با استفاده از پیگمنت رنگ می‌شوند و حالتی مصنوعی و کارخانه‌ای به خود می‌گیرند.
دوستدار سلامت
در فرآیند تولید چرم‌های گیاهی از فلزهای سنگین و مواد شیمیایی سمی استفاده نمی‌شود و به همین دلیل این نوع چرم هیچ آسیبی به پوست و بدن انسان وارد نمی‌کند. جالب است بدانید در بسیاری از کشورهای دنیا، استفاده از چرم‌های کرومی در پوشاک کودکان ممنوع است؛ چراکه حساسیت پوست کودکان در مقابل عوارض کروم بیشتر از بزرگسالان است.
استفاده از چرم‌های گیاهی در آستر کفش، از آن‌جا که این نوع از چرم، دم و بازدم زیادی دارد و منافذ آن توسط مواد شیمیایی پر نشده است، سبب جذب عرق پا و جلوگیری از رشد قارچ و ایجاد بیماری و بوی بد در پا میشود.
تولیدکنندگان معتبر کفش به این دلیل که چرم‌های کرومی پا را خفه می‌کند و امکان تنفس را از پا میگیرد، از این نوع چرم در تولید کفش استفاده نمی‌کنند.
بوی بهتر
چون در فرآیند تولید چرم گیاهی از ماده طبیعی تانن استفاده میشود، این نوع چرم بوی متفاوت و مطبوعی دارد؛ حال آن‌که چرم‌های کرومی، معمولا خوشبو نیستند و گاه با بویی آزاردهنده همراهند.
مقاومت بیشتر
چرم‌هایی که با استفاده از کروم رنگ و تهیه می‌شوند، پس از مدتی حالت کشیدگی پیدا می‌کنند، اما چرم‌های گیاهی ساختار خود را در فرآیند تولید حفظ می‌کنند، کش نمی‌آیند و بعد از استفاده تغییر حالت نمی‌دهند.
شگل‌گیری ساده‌تر
چرم گیاهی در مقایسه با چرم کرومی، انعطاف بیشتری دارد و برای تولیدکنندگان محصولات چرمی و تولیدکنندگان مبلمان، استفاده از این نوع چرم راحت‌تر است. تولیدکنندگانی که با خلاقیت سعی می‌کنند از چرم برای روکش کردن محصولات خاص استفاده کنند، چرم گیاهی را به دلیل انعطاف‌پذیری و ماندگاری بالایی که دارد، ترجیح میدهند.
کیفیت بهتر
از آن‌جا که در چرم‌های گیاهی، منافذ پوست باز هستند و با لایه رنگ، پوشانده نشده‌اند، استفاده از پوست‌های آسیب‌دیده، لکه یا زدگی‌دار در تولید این نوع از چرم‌ها امکان‌پذیر نیست و بالطبع، کیفیت آنها در حد بالایی است.
البته چرم‌های گیاهی دو ویژگی دیگر هم دارند که استفاده از آنها را خاص‌تر می‌کند؛ اول اینکه این چرم‌ها به دلیل مزیت‌ها و ویژگی‌هایی که دارند، از چرم‌های کرومی گران‌قیمت‌تر هستند.
دیگری هم اینکه مانند هر محصول نفیس دیگری، به مراقبت و نگهداری ویژه‌ای نیاز دارند. استفاده از واکس‌های معمولی و غیراستاندارد به سطح این چرم‌ها آسیب می‌رساند و برای نگهداری از آنها باید از واکس‌های مخصوص چرم‌های گیاهی استفاده شود.
کیفیت چرم تولید شده با روش دباغی گیاهی چگونه است ؟
یکی از مواردی که دانستن آن اهمیت بسیاری دارد، بالابودن کیفیت چرم گیاهی است. شاید بعد از تمامی این توضیحات هنوز هم این سوال را داشته باشید که چرا چرم گیاهی باکیفیت است؟ دلیلش این است که لایه خارجی چرم گیاهی رنگ شده نیست. به همین دلیل تمامی منافذ و حتی لکه ها و زده های احتمالی روی چرم قابل مشاهده است. بنابراین نمی‌توان با استفاده از مواد شیمیایی و رنگی آن را پوشاند و عیوب چرم را پنهان کرد. به همین دلیل با نگاه کردن به ظاهر چرم به راحتی میتوانید متوجه شوید که این چرم کاملا سالم و باکیفیت است.
در پاسخ به سوال چرم گیاهی چیست موارد بسیاری را توضیح دادیم. حتی الامکان چرم کرومی را نیز به صورت کامل برایتان شرح دادیم. اما یکی از مواردی که مهم است بدانید قیمت چرم گیاهی و چرم کرومی است.
به دلیل کیفیت بالاتر چرم گیاهی و مزیت های دیگری که این نوع چرم دارد، قیمت آن به مراتب از چرم کرومی بیشتر است. چرم های گیاهی را باید به خوبی نگهداری و مراقبت کنید. این چرم را باید همانند هر محصول گران قیمت و باارزش دیگری به صورت مرتب نگهداری کرده و به آن رسیدگی کنید. برای نگهداری از چرم گیاهی بهتر است به جای استفاده از واکس معمولی از واکس مخصوص چرم گیاهی استفاده کنید.
با رعایت نکات زیر میتوانید چرم گیاهی خود را تا سال‌های سال، سالم و زیبا نگه دارید:
۱-مواظب باشید لایه‌ی بیرونی چرم گیاهیِ کالای شما خشک نشود. برخی از انواع چرم گیاهی در اثر حرارت بالا و قرار گرفتن در معرض آفتاب دچار ترک خوردگی می‌شوند.
۲-برای اینکه از چرم خود بهتر مراقبت کنبد یک دستمال نرم را به اندکی روغن بچه یا حتی روغن چرم تجاری آغشته کرده و به آرامی آن را روی سطح چرم بمالید. این کار را هر شش ماه یکبار انجام دهید. در صورتی که در کمتر از شش ماه مشاهده کردید که ظاهر چرم خشک شده است می توانید زودتر از موعد این کار را انجام دهید. توجه داشته باشید که قبل از روغن زدن کل ّمحصول، ابتدا یک بخش کوچک از چرم که در معرض دید نیست را با روغن موررد نظر آغشته کنید تا مطمئن شوید که رنگ چرم تحت تأثیر روغن قرار نمی‌گیرد.
۳-توجّه داشته باشید برخی رنگ‌ها می توانند ماده ی رنگی شیمیایی را به مواد دیگر منتقل کنند، مثلا جین های تیره رنگ می توانند سبب تغییر رنگ چرم های گیاهی با رنگ روشن شوند.
۴-برای تمیز کردن چرم گیاهی، از یک قطره صابون ملایم که با آبِ نیم گرم مخلوط شده استفاده کنید. یک دستمال نرم را به این محلول آغشته کنید و به آرامی روی سطح چرم بمالید، سپس مخلوط آب و صابون روی سطح کیف را با یک پارچه‌ی نمدار دیگر خشک کنید.
مشکلات چرم وگان چیست ؟
- دانش فنی کمی در این زمینه وجود دارد.
- چرم های گیاهی ضخیم هستند و سخت پوشیده می شوند.
- همه مواد گیاهی، زیست تخریب پذیر هستند.
- چرم های وگان با استفاده و افزایش سن، پتینه ایجاد می کنند.
- با توجه به جدید بودن این مسئله، قیمت های به نسبت بالایی دارند.
