رقاصک ساعت اتوماتیک چیست؟ این قطعه در ساعت مچی های اتوماتیک چه کاربرد هایی دارد؟ رقاصک ساعت اتوماتیک را چگونه تنظیم کنیم؟ هر آنچه که باید در رابطه با رقاصک ساعت اتوماتیک بدانید را در کومولایف بخوانید.
رقاصک ساعت اتوماتیک چیست
چرخ تعادل یا رقاصک (balance wheel) بخشی از سیستم نوسانی ساعت است و به عنوان یک مکانیسم تنظیم کننده به ویژه در ساعت‌های مچی و جیبی استفاده می‌شود. این سیستم مکانیکی، دقت ساعت‌های ما را تنظیم می‌کند و به دلیل عملکرد مهمی که دارد، اغلب به عنوان قلب ساعت از آن یاد می‌شود.
رقاصک در یک فرکانس مشخص نوسان می‌کند و در هر ثانیه 5 تا 10 حرکت دارد. هر دفعه که رقاصک در یک جهت می‌چرخد، فنر رقاصک آن را به مکان اولیه‌اش بازمی‌گرداند. در واقع، این فنر حرکت ساعت را کنترل می‌کند. این حرکت توسط عقربه‌های ساعت که به چرخ‌دنده‌ها متصل هستند نشان داده می‌شود.
تاریخچه و پیدایش رقاصک ساعت اتوماتیک
بزرگ‌ترین چالش در گسترش و استقرار ساعت، تضمین دقت آن بود. ساعت‌های ایستاده به دلیل چرخ دنگ‌هایشان در قالب آونگ، به اطمینان خاصی در تقسیم زمان دست یافته بودند. ویژگی‌های زمان‌سنجی آونگ‌ها را می‌توان به گالیله نسبت داد که گفت مدت زمان نوسان یک آونگ با طول آن تعیین می‌شود. به عنوان مثال، دوره نوسان یک آونگ به طول حدود یک متر، یک ثانیه است.
با این حال، وقتی که فرد در حال حرکت بود، قضیه فرق کرد. اولین ساعت مچی و قابل حمل در نورنبرگ توسط پیتر هنلین، قفل‌ساز و ساعت‌ساز قرن پانزدهم ساخته شد. او از آونگ‌های پیچشی استفاده کرد که حرکت دایره‌ای را از طریق میله‌ای با دو وزنه انجام می‌دهند تا انرژی خود را به فنر منتقل کنند. اگرچه آونگ پیچشی باعث کاهش اندازه ساعت‌ها شد، اما ساعت‌های دارای این ویژگی بسیار مستعد خرابی بودند.
این مشکل در قرن هفدهم با تلاش‌های دو فرد برطرف شد. Jean de Hautefeuille، کشیش و مخترع فرانسوی و Christiaan Huygens، ستاره‌شناس و ریاضیدان هلندی توانستند رقاصک ساعت اتوماتیک را بسازند. این تکنولوژی، اگرچه دائما در حال بهبود است، اما امروزه هنوز در ساعت‌های جیبی و همچنین ساعت‌های مچی از آن استفاده می‌شود.
دقت بهترین ساعت‌های رقاصک دار روی مچ دست حدود چند ثانیه در روز است. دقیق‌ترین ساعت‌های رقاصک دار ساخته شده، کرونومترهای دریایی بودند که در کشتی‌ها برای ناوبری فلکی به عنوان منبع زمانی دقیق برای تعیین طول جغرافیایی استفاده می‌شدند. در جنگ جهانی دوم آن‌ها به دقت ۰٫۱ ثانیه در روز دست یافته بودند.
ساختار سیستم نوسانی در ساعت
همان‌طور که در ابتدا گفته شد، رقاصک ساعت اتوماتیک تنها یک تکه نیست، بلکه چندین قسمت کوچک است که با هم ترکیب می‌شوند و سیستم نوسانی یک ساعت را تشکیل می‌دهند. سیستم نوسانی شامل چرخ تعادل یا رقاصک ساعت می‌شود؛ چرخ نازکی که فنر موئی در آن نصب شده است.
شکل دیگری از فنر موئی را می‌توان در ساعت‌های رولکس یافت که اختراع یکی از مهم‌ترین ساعت‌سازان به نام آبراهام لوئیس برگوئه است. فنر موئی این ساعت‌ها، بهبودیافته‌تر و بهتر هستند؛ اما از آنجا که ساخت آن‌ها نیز پیچیده‌تر و سخت‌تر است، به همین دلیل بیشتر از فنر تعادل هویگنس استفاده می‌شود.
تنظیم رقاصک ساعت اتوماتیک
ساعت مچی مردانه و زنانه باید بدون توجه به موقعیت یا دمای بیرون با سرعت ثابتی کار کند. این کار با خم شدن، بلند شدن یا کوتاه شدن فنر موئی برای تنظیم فرکانس رقاصک انجام می‌شود. در هنگام مونتاژ، ساعت‌سازان از یک زمان‌نگار برای اندازه‌گیری و نمایش ارتعاشات حرکت استفاده می‌کنند. با استفاده از این مقادیر، آن‌ها می‌دانند که آیا فنر به درستی نصب شده است، آیا باید بلندتر شود یا اینکه کوتاه‌تر باشد. این فرآیند هنگام ساخت رقاصک ساعت و فنر موئی و همچنین در پایان ساخت انجام می‌شود.
اجزای تشکیل دهنده ی ساعت مچی اتوماتیک
عقربه ساعت مچی
مهم ترین مشخصه ساعت مچی، عقربه های آن است. عقربه دو یا سه عدد میله فلزی یا پلاستیکی بسیار نازکی است که در قسمت مرکزی ساعت نصب می شوند. از عقربه های ساعت برای نشان دادن ثانیه، دقیقه، ساعت و… استفاده می شود. عقربه ها دارای اندازه های متعددی هستند.
معمولاً در بیشتر مدل های ساعت مچی از یک عدد عقربه بزرگ و یک عدد عقربه کوچک استفاده می شود. امروزه علاوه بر ساعت های عقربه دار، از ساعت های بدون عقربه نیز برای نمایش ساعت استفاده می شوند. ساعت های هوشمند بدون عقربه هستند و نمایش ساعت، دقیقه و ثانیه، زمان را به صورت دیجیتالی در صفحه نمایش نشان می دهند.
واشر ساعت مچی
واشر یکی از قطعات نامشخص ساعت های مچی است. واشر ها مانند یک حلقه تو خالی از جنس پلاستیک هستند. از واشر ها برای مهر و موم کردن و وارد نشدن هوا به فضای داخلی ساعت استفاده می شود. چنانچه کیفیت واشر در ساعت خوب باشد، علاوه بر هوا، آب هم به داخل ساعت مچی نفوذ نمی کند.
محل اصلی این قطعه میان قاب و کریستال و تاج است. متأسفانه پلاستیک از موادی است که بعد از گذشت چند سال ممکن است فرسوده شود. فرسوده شدن واشر باعث می شود تا آب به درون ساعت مچی نفوذ کند. به همین دلیل باید هر چند سال یک بار برای تعویض این بخش از ساعت اقدام شود.
موتور ساعت مچی
مهم ترین قطعه درونی ساعت مچی، موتور آن است. موتور قطعه ای است که باعث حرکت عقربه های ساعت و سایر اجزای داخلی آن می شود. کیفیت ساعت هایی که روی مچ بسته می شوند به موتور آن ها بستگی دارد. در صورتی که موتور ساعتی عملکرد خوبی داشته باشد، ساعت نیز به درستی کار می کند.
اگرچه موتور ساعت قطعه بسیار کوچکی است اما از بخش های متعددی تشکیل شده است. اجزای تشکیل دهنده موتور ساعت مدل مچی به همراه نحوه عملکرد و کاربرد آن ها در تیتر های زیر آورده شده است.
روتور ساعت
روتور یکی از قطعات اصلی موتور ساعت است. این قطعه مانند یک وزنه عمل می کند. در واقع از روتور ساعت به عنوان وزنه ای که دارای ظاهری شبیه به نیم دایره است یاد می کنند. روتور با زاویه 360 درجه در مرکز موتور ساعت حرکت می کند.
این وزنه آونگی حرکتی را ایجاد می کند که این حرکت توسط چرخ دنده های کوچکی به فنر موتور ساعت منتقل می شود. روتور از قطعات اصلی موتور های اتوماتیک است. بنابراین ممکن است در موتور برخی از ساعت های مچی وجود نداشته باشد.
فنر درون ساعت
فنر یکی از اجزای بسیار کوچک اما مهم فضای درون ساعت است که به سایر اجزای داخلی موتور ساعت کمک می کند. فنر قطعه ای از جنس فلز نرم است که مانند یک نوار پیچ خورده در ساعت استفاده می شود. محل ذخیره شدن انرژی در ساعت، فنر است. چرخ دنده ها در کنار فنر اصلی ساعت باعث حرکت و کار کردن آن می شوند.
سیستم توزیع
از دیگر سیستم های پرکاربرد در ساعت مچی، سیستم توزیع است. این سیستم دارای عملکردی است که باعث می شود زمان در اندازه های مساوی و مشخص در ساعت تقسیم شود. چرخ دنگ و رقاصک از مهم ترین اجزایی هستند که به سیستم توزیع کمک می کنند تا عملکرد خود را به بهترین نحو انجام دهد. در واقع چرخ دنگ و رقاصک مطابق با این سیستم عمل می کنند. چرخ دنگ انرژی خود را آزاد کرده و به رقاصک منتقل می کند.
صفحه مندرج ساعت
یکی از بخش های داخلی ساعت های مچی، صفحه مندرج آن است که از پشت شیشه قابل مشاهده است. از صفحات مندرج برای نشان دادن زمان در ساعت استفاده می شود. صفحات مندرج دارای مدل های متنوعی هستند. مینایی، گیلوش، صلیب، تپیسری، اسکلتون و… از انواع صفحات مندرج ساعت هستند که علاوه بر نمایش ساعت، تأثیر بسزایی در زیبایی ظاهری ساعت های مچی دارند.
مکانیسم معکوس کننده ساعت
مکانیسم معکوس کننده نوعی سیستم است که در موتور دستگاه استفاده می شود. محل اصلی این سیستم در موتور ساعت مچی میان چرخ دهنده و روتور است. مکانیسم معکوس کننده ساعت نیز از دو قطعه تشکیل می شود. مکانیسم معکوس کننده دارای دو عدد چرخ دنده است که هر کدام از دو دیسک بالایی و دیسک پایین تشکیل می شوند.
تمام این قطعات توسط میله ای فلزی به یکدیگر متصل می شوند. وظیفه دیسک های مکانیسم معکوس کننده این است که میله ها دیسک ها را مطابق با جهت چرخش لنگر آزاد کنند و حرکت دهند.
رقاصک ساعت اتوماتیک یا چرخ دنگ
رقاصک از دیگر اجزای موتور ساعت است. به این قطعه چرخ متعادل کننده انرژی می گویند. رقاصک قطعه ای است که وظیفه کنترل حرکت ساعت را برعهده دارد. معمولا در هر 1 ثانیه چرخ متعادل کننده انرژی بین 5 تا 10 بار حرکت می کند. عملکرد این قطعه به این شکل است که چرخ به هر جهت که بچر، فنر چرخ آن را به محل اولیه بر می گرداند. این وسیله کمک می کند تا انرژی به اجزای نگهدارنده زمان انتقال پیدا کند.
تاج ساعت های مچی
سر دسته یا تاج قطعه ای دایره شکل در قسمت بیرونی ساعت های مچی است که با اجزای داخلی ساعت ارتباط دارد. از تاج یا سر دسته برای تنظیم عقربه های ساعت یا تنظیم دقیقه، ثانیه و… استفاده می شود. این قطعه به صورت چرخشی روی ساعت عمل می کند. تاج ساعت های مچی اگر به ساعت متصل باشد، باعث ایجاد فشار روی فنر و در نتیجه حرکت ساعت می شود. اما زمانی که به سمت بیرونی ساعت کشیده شود، می توان از آن برای تنظیم کردن عقربه ها استفاده کرد.
در بیشتر مواقع ساعت ها حداقل یک تاج یا سر دسته دارند. در صورتی که امکانات و قابلیت های ساعتی بیشتر باشد، تاج های بیشتری به ساعت اضافه می شود. برای مثال بیشتر موتور های سه زمانه سه عدد تاج دارند.
روش نگهداری از ساعت های اتوماتیک
حواستان به نحوه شارژ ساعت اتوماتیک باشد
اگر به فکر خرید ساعت مچی اورجینال منحصر‌به‌فردی هستید، باید بگوییم که انتخاب یک ساعت اتوماتیک برای شما، انتخابی خاص و ماندگار خواهد بود. شاید دانستن این که ساعت اتوماتیک یا ساعت نبضی با چه روشی شارژ می‌شود و چگونه نیرو را ذخیره می‌کند به درک بهتر نگهداری از ساعت اتوماتیک کمک شایانی کند.
در ساعت‌های اتوماتیک خبری از باتری و خازن نیست؛ بلکه چرخ دنده‌ها با نیروی مکانیکی به حرکت در می‌آیند. ساعت‌های اتوماتیک یا به اصطلاح خود‌کوک، انرژی لازم برای به حرکت درآوردن چرخ دنده‌ها را از تبدیل کردن حرکات طبیعی مچ دست به انرژی جنبشی، تامین می‌کنند.
مادامی که این گونه ساعت‌ها در دست شما باشد، به فعالیت خود ادامه می‌دهد. اما وقتی ساعت اتوماتیک را برای مدتی کنار می‌گذارید، بسته به فعالیت دست شما در زمانی که ساعت را روی دست بسته بودید، بعد از مدتی از کار می‌افتد. در این حالت دوباره با یک تکان ساده و بستن مجدد روی دست به کار خود ادامه می‌دهد. در نتیجه این امر ساعت شما به تنظیم مجدد نیاز دارد. برای این کار کافی است تاج ساعت را روی صفر قرار دهید و ساعت را در جهت عقربه‌های ساعت یا در راستای افقی عرض شانه خود به چپ و راست تکان دهید. این کار را تا 30 تا 40 بار انجام دهید تا ساعت به خوبی شارژ مجدد شود.
در نگهداری از ساعت اتوماتیک، باید به اثر نیروی مغناطیسی روی این ساعت توجه کنید
ساعت اتوماتیک از سال 1770 که توسط یک فرد سوئیسی طراحی و ساخته شد، از همان سال‌ها یک ساعت مچی مردانه لاکچری در بازار به‌شمار می‌رفت. اکنون نیز هم در مدل‌های زنانه و هم در مدل‌های مردانه، از مدل‌های محبوب ساعت مچی در بازار است. نکته‌ای که در نگهداری از ساعت اتوماتیک باید مدنظر داشته باشید، اثر نیروی مغناطیسی روی این مدل ساعت است.
میدان مغناطیسی روی ساعت‌های دیجیتال تاثیر به‌سزایی نمی‌گذارد؛ اما بر روی ساعت‌های اتوماتیک، تاثیرات قابل‌توجهی دارد. ساعت‌های مچی اتوماتیک به نیروی مغناطیس حساس هستند و ممکن است وقتی این ساعت‌ها در مجاور جسمی که نیروی مغناطیسی قدرتمندی دارد قرار گیرند، کارکرد آن‌ها مختل شود. در نتیجه این امر، ساعت اتوماتیک را از وسایلی مانند بلند‌گو، هدفون، آهن‌ربا و لوازم خانگی برقی دور نگه دارید.
جلوگیری از ضربه در عمر ساعت اتوماتیک بسیار تاثیر‌گذار است
ساعت‌های اتوماتیک از مدل‌های لوکس ساعت مچی در بازار محسوب می‌شوند. قیمت ساعت اسپرت و کلاسیک ساعت‌های اتوماتیک در بازار مبلغ قابل‌توجهی است؛ بنابراین در نگهداری از ساعت اتوماتیک باید بسیار محافظ‌کارانه عمل کنیم تا این ساعت‌ها دچار ضربه و آسیب جدی نشوند.
موتور ساعت‌های اتوماتیک با ظرافت بسیاری تولید می‌شوند و به‌شدت در برابر ضربه حساس هستند؛ بنابراین تا حد‌امکان باید مراقب بود که ضربات اتفاقی و ناگهانی به ساعت وارد نشود. در استفاده از ساعت اتوماتیک سعی کنید که از ضربات ناشی مانند پرت شدن و افتادن ساعت روی سطوح سفت جلوگیری کنید. همچنین در هنگام ورزش، این ساعت‌ها را از مچ خود جدا کنید؛ زیرا برخی از ساعت‌های اتوماتیک به حرکت‌های شدید حساس هستند و ممکن است عملکرد آن‌ها مختل شود.
تاثیرات دما ممکن است سبب عقب افتادن ساعت اتوماتیک شود
ساعت‌های کوارتز که باتری دارند نسبت‌به ساعت‌های اتوماتیک بسیار کمتر تحت تاثیر دمای هوا قرار می‌گیرند. اما موتور ساعت‌های اتوماتیک حساسیت بسیاری نسبت به دمای بالا دارد. دمای مناسب برای ساعت‌های اتوماتیک 10 تا 35 درجه سانتی‌گراد است.
اگر در طول زمستان ساعت خود را از مچ دستتان باز کنید و در دمای زیر 10 درجه نگه دارید، در‌این‌صورت ساعت شما زمان را دقیق نشان نمی‌دهد. اگر ساعت اتوماتیک در دمای کمتر از منفی 10 درجه سانتی‌گراد یا بالای 60 درجه سانتی‌گراد قرار گیرد، در‌این‌صورت ساعت از کار می‌افتد؛ بنابراین از بردن ساعت اتوماتیک در حمام و سونا خودداری کنید گرچه ممکن است این ساعت‌های مچی ضد‌آب باشند.
تمیز کردن و سرویس؛ یک اصل مهم در نگهداری از ساعت اتوماتیک
در نگهداری از ساعت اتوماتیک مچی به سرویس کردن و تمیزی آن اهمیت بسیاری دهید. انواع موتور ساعت مچی اتوماتیک باید هر 2 تا 5 سال، توسط یک تعمیرکار حرفه‌ای سرویس شوند. علاوه‌بر این، باید خود شما نیز در طول دوره استفاده از این ساعت‌ها به تمیز کردن ساعت مچی اتوماتیک خود بپردازید تا از هر‌گونه آسیب به ساعتتان جلوگیری کنید. پس از گذشت زمان چرخ‌دهنده‌های ساعت اتوماتیک نیاز به روغن‌کاری داشته و واشرها نیز باید چک شوند تا از ضد‌آب بودن ساعت مطمئن شوید. این کار با به یک متخصص حرفه‌ای ساعت مچی بسپارید تا ساعت شما را به‌طورکامل سرویس کند.
