آسیب هایی که استفاده از چرم طبیعی به محیط زیست وارد می کند

چرم طبیعی در گذشته بیشتر مورد توجه و استفاده بوده و به مرور زمان چرم های مصنوعی و با کیفیت جای آن را گرفتند. اما آیا چرم های طبیعی برای محیط زیست مضر می باشند؟ در این مقاله از کومولایف به بررسی معایب و مضرات چرم طبیعی پرداخته ایم.

تاریخچه‌ی چرم از کجا شروع شد ؟

دباغی چرم یکی از قدیمی‌ترین کارهای بشر است. انسان‌های اولیه برای غذا شکار می‌کردند و از پوست حیوانات به عنوان لباس، کفش و همچنین سرپناه استفاده می‌کردند. یونانیان باستان ۱۲۰۰ سال قبل از میلاد مسیح به استفاده از چرم برای لباس و صندل‌هایشان شناخته شده هستند. بعدها در مصر تولید چرم به علت اینکه محبوب فرعون‌ها و ملکه‌ها بود، گسترش پیدا کرد. بعدها استفاده از چرم به تدریج وارد کشورهای دیگر از جمله رم شد. در رم سربازان پیاده از چرم برای پیراهن‌های محافظ و زره استفاده می‌کردند.

امروزه بازار تولید لباس و وسایل چرمی از گذشته الهام گرفته و طراحان مد و معاصر هنوز هم برای طراحی محصولات چرمی از تاریخ کمک می‌گیرند؛ از چکمه‌های چرمی گرفته تا عینک‌ آفتابی خلبانی که یادآور کابوی‌های قدیمی و هوانوردان جنگ جهانی دوم هستند.

نقش چرم در پوشش انسان اولیه

رابطه مستقیمی بین نیازهای اساسی انسان و حیوانات وجود دارد. انسان در طول تاریخ بشریت از حیوانات برای تامین غذا، دارو و پوشش استفاده کرده است. حتی ۵۰ هزار سال پیش که اجداد انسان از مناطق گرم به سمت مناطق سردسیری سفر کرد، به پوست حیوانات برای گرم نگه داشتن بدن نیاز داشت. در آن زمان کسی با دباغی آشنایی نداشت و از تنه درختان و نمک سود کردن برای نگهداری چرم استفاده می کردند.

در مرحله بعد آنقدر چربی حیوانات را به پوست می مالیدند که نرم شود. از استخوان ابزاری سوزن مانند ساخته و دوخت لباس را شروع کردند. اما این روشی بود که انسان اولیه برای ساخت پوششی گرم برای بدن خود بکار می گرفت. این نیازها از سر اجبار و برای حفظ بقا بود و هیچ ارتباطی با صنعت مد امروزی ندارد. امروزه از چرم ها برای تولید لباس، کفش، ساعت، کیف و کوله پشتی چرم استفاده می شود.

ورود چرم به صنعت مد

بتدریج و همزمان با پیشرفت بشر، استفاده از چرم نیز بیشتر شد. دیگر چرم همان ماده اولیه بد بویی نبود که انسان نخستین از آن استفاده می کرد. فرانسوی ها از استعداد خود در زمینه تولید عطر و اسانس استفاده کردند و چرم دباغی شده را در عطر شناور ساختند. این کار باعث شد که بوی بد چرم های طبیعی از بین برود.

مشکل دیگری که در ارتباط با چرم طبیعی وجود داشت، طولانی بودن فرآیند دباغی کردن آن بود. در شیوه سنتی دباغی، چند روز یا ماه طول می کشید تا چرم حیوانی قابل استفاده شود. اما یک شیمیدان آمریکایی با نام «آگوستوس شولتز» با بکارگیری ماده کروم در پروسه دباغی، مدت زمان فرآوری چرم طبیعی را کاهش داد. بدین ترتیب استفاده از کروم در دباغی به جای گیاهان طبیعی، مرسوم شد. استفاده از کروم در دباغی، یک مزیت دیگر هم دارد و مقاومت چرم طبیعی را تا سه برابر افزایش می دهد.

تبدیل شدن چرم طبیعی به کالایی لوکس

روز به روز بر تعداد کارگاه های دباغی در سراسر جهان افزوده شد و هر کدام از شیوه هایی خاص برای دباغی استفاده کرده و سعی در مخفی نگه داشتن آن داشتند. خصلت قدرت طلبی و کسب ثروت، آنها را به این امر ترغیب می کرد؛ تا انحصار چرم را برای خود نگه دارند.

این کار باعث شد که چرم طبیعی از یک کالای بی ارزش، به ماده اولیه ای برای تولید کالای لوکس تبدیل شود. به همین دلیل، لباس های چرمی گران شدند و دیگر قشر متوسط و پایین جامعه توانایی خرید آن را نداشتند. البته امروزه بر تعداد شرکت های تولید چرم افزوده شده و قیمت این کالا کمی کاهش یافته است؛ اما باز در حدی نیست که هر کسی قدرت خرید آن را داشته باشد.

چرم از چه چیزی ساخته می‌شود ؟

چرم طبیعی از پوست حیوانات ساخته می‌شود. رایج‌ترین و محبوب‌ترین چرم در دنیای مد امروز، چرم تشکیل شده از پوست گاو است. پوست گاو ۶۵% چرم‌های تولید شده را پوشش می‌دهند. بعد از چرم گاوی، چرم گوسفند محبوب است؛ چرم گوسفند از پشم دست نخورده تشکیل می‌شود که به راحتی با پارچه پوشانده می‌شود. چرم گوسفند معمولا در ساخت دمپایی و فرش مورد استفاده قرار می‌گیرد.

بعد از چرم گاوی و گوسفندی، درصد کمی از چرم در جهان از پوست حیواناتی مانند بز، بوفالو و حتی کروکودیل، مار و شترمرغ هم تشکیل می‌شود. علاوه بر این‌ها، چرم شتر هم وجود دارد که به اندازه‌ی بقیه‌ی چرم‌ها شناخته شده نیست؛ اما چرم ساخته شده از پوست شتر بسیار مقاوم‌تر و قوی‌تر از چرم گاوی است. چرم پوست شتر حدود ۱۰ برابر پوست گاو فیبر دارد و در برابر پارگی بسیار مقاوم است و همچنین دوام بیشتری دارد.

انواع چرم

به طور کلی، چرم با توجه به روش ساختش، به دو دسته‌ی طبیعی و مصنوعی تقسیم می‌شود. شناخت چرم‌‌ها در خرید چرم به کمک شما خواهد آمد. در ادامه انواع مختلف چرم را به شما معرفی می‌کنیم:

چرم مصنوعی

چرم مصنوعی یا همان چرم صنعتی، همان چرمی است که در وسایلی مانند مبل، روکش صندلی اتومبیل، برخی لباس‌ها و… می‌بینید. این چرم به چرم وگان یا گیاهی هم معروف است. چرم مصنوعی دو مدل اصلی دارد؛ چرم پلی‌اورتان (PU) و چرم پلی وینیل کلراید (PVC).

چرم PVC در دهه‌ی ۱۹۴۰ در ایالات متحده‌ی آمریکا تولید شد. این چرم برای محصولاتی مانند کفش، روکش مبل و فضای داخلی خودرو استفاده می‌شود. در اواخر دهه‌ی ۱۹۵۰ بعضی از شرکت‌های شیمیایی شروع به تولید چرم PU کردند. هر دوی این چرم‌ها کاربردهای مشترکی دارند؛ اما ویژگی‌های متفاوتی نیز دارند.

چرم PU (که فوم هم به آن گفته می‌شود) بافت نرم، انعطاف‌پذیر و قابل تنفس دارد؛ به همین علت بیشتر برای ساخت محصولاتی که در تماس با پوست هستند استفاده می‌شود ( مثل لباس و روکش مبلمان). چرم PVC به اندازه‌ی چرم PU قابلیت تنفس ندارد؛ در نتیجه اکثرا برای محصولاتی استفاده می‌شود که به دفع رطوبت نیاز دارند. مثل جلد کتاب یا جعبه‌ی دستگاه‌های الکترونیکی.

چرم طبیعی

چرم طبیعی از دباغی پوست حیوانات تشکیل می‌شود. مقاومت زیاد، استحکام بالا، دوام و ماندگاری از ویژگی‌های چرم‌های طبیعی است. چرم طبیعی بر اساس استحکام به سه دسته‌ی سبک، نیمه سنگین و سنگین تقسیم می‌شود.

• چرم‌های سبک از پوست حیواناتی مثل گوسفند و بزغاله به دست می‌آیند و ضخامت کمی دارند؛ در نتیجه نیازمند مراقبت هستند. از طرفی دیگر این چرم‌ها جنس بسیار لطیفی دارند و به همین علت در اکسسوری‌هایی مانند دستکش یا کلاه به کار می‌روند.
• چرم‌های نیمه سنگین از پوست حیواناتی مثل شترمرغ و کروکدیل ساخته می‌شود و جزء چرم‌های کمیاب محسوب می‌شوند و قیمت بالایی دارند. این چرم‌ها در ساخت کالاهای لاکچری و خاص به کار می‌روند.
• چرم‌های سنگین تشکیل شده از پوست حیواناتی مثل گاو، گوساله یا شتر هستند. این چرم‌ها مقاومت بالاتری نسبت به چرم‌های دیگر دارند و در طی گذشت سال‌ها و استفاده از آن، ظاهر بهتری می‌گیرند و همچنین جذابیت خود را حفظ می‌کنند.

انواع چرم طبیعی بر اساس شکل ظاهری

چرم‌های طبیعی بر اساس شکل ظاهری خود به دسته‌های متفاوتی تقسیم می‌شوند. در ادامه به بررسی چند مورد از آشناترین و کاربردی‌ترین مدل‌های آن می‌پردازیم.

جیر (Suede Leather)

جیر معمولا از پوست بره ساخته می‌شود و در بعضی موارد ممکن است از پوست بز، گوساله یا گوزن هم استفاده شود. چرم جیر از آخرین لایه‌ی پوست حیوانات تشکیل می‌شود؛ به همین علت نرم است و انعطاف پذیری زیادی دارد اما دوام بسیار کمی دارد. این چرم دارای پرزهای کوتاه و نرم است و حالت مخملی دارد. چرم جیر برای محصولاتی مثل کیف و کفش و اکسسوری‌های دیگر به کار می‌رود.

نوعی چرم به نام چرم اشبالت نیز وجود دارد که از لایه‌ی میانی پوست ساخته می‌شود. این چرم به دلیل ظاهرش ممکن است با جیر اشتباه گرفته شود؛ اما چرم اشبالت کلفت‌تر و محکم‌تر از جیر می‌باشد.

نوبوک (Nubuck Leather)

چرم نوبوک چرمی است که قسمت بیرونی آن سمباده زده شده و صاف است. این کار باعث می‌شود تا این چرم ظاهری مشابه با مخمل داشته باشد. ممکن است چرم نوبوک با جیر اشتباه گرفته شود؛ اما چرم نوبوک از خارجی‌ترین لایه‌ی پوست تشکیل می‌شود و به همین علت مقاومت زیادی دارد. همچنین چرم نوبوک قیمت بالاتری نسبت به چرم‌ جیر دارد.

ورنی (Patent Leather)

چرم ورنی چرمی است که سطح بسیار براقی دارد. این چرم معمولا از پوست گاو و گوساله ساخته می‌شود. این چرم ضد آب است و انعطاف پذیری زیادی دارد. ویژگی براق بودن آن باعث می‌شود که در اکسسوری‌هایی مثل کیف و کفش مورد استفاده قرار بگیرد و طرفداران زیادی در صنعت مد و فشن داشته باشد. چرم بروشاو هم چرم نیمه ورنی محسوب می‌شود و در تولید پوشاک کاربرد دارد.

کروکو (Croco Leather)

چرم‌های کروکو، چرم‌هایی هستند روی آن‌ها طرح‌هایی به شکل پوست مار و کروکدیل وجود دارد. این طرح‌ها به علت سایش در حین ساخت به صورت مصنوعی روی چرم به وجود می‌آیند. این چرم‌ها در بعضی مواقع حالتی براق هم ممکن است داشته باشند.

چرم دانه بالا (Top-Grain Leather)

چرم دانه بالا، چرم اصلاح شده یا چرم الگانت، دومین چرم باکیفیت است. این چرم همان چرمی است که در قسمت کالاهای چرمی با کیفیت «خوب» پیدا خواهید کرد. چرم دانه بالا از چرم‌های کاربردی برای اکسسوری‌هایی به خصوص کیف دستی است. این چرم ساخته شده از لایه‌های بالایی پوست است که سمباده یا تراش می‌خورد و بعد رنگ‌آمیزی می‌شود. این چرم مقاومت زیادی دارد؛ اما نه به اندازه‌ی مقاومت چرم دانه کامل.

چرم دانه کامل (Full-Grain Leather)

چرم دانه کامل، همه‌ی دانه‌های طبیعی روی چرم حیوان را با تمامی نقص‌های ذاتی و مقاومت آن دارد. این چرم اکثرا برای کارهای سنگین مانند جلد اسلحه استفاده می‌شود. البته این چرم در لباس، کیف و کفش و بوت هم به کار می‌رود که کیفیت بسیار بالایی دارد. این نوع چرم نقص‌های طبیعی مانند زخم و مارک روی خود دارد؛ اما کمپانی‌های برند از این چرم‌ها برای محصولات خود استفاده نمی‌کنند که قیمت آن را از چیزی که هست گران‌تر نکنند!

چرم دانه کامل سختی و مقاومت بالایی دارد. این چرم با گذشت سال و استفاده‌ی زیاد، ماده‌ای به نام پاتینا تولید می‌کند که بسیار غنی است و باعث زیباتر شدن آن می‌شود. این چرم به عنوان باکیفیت‌ترین چرم موجود برای خریدن شناخته می شود. اگر روی کالایی ساخته شده از چرم دانه کامل پول خرج کنید و از آن مراقبت کنید، مطمئن باشید که تا همیشه برای شما کار خواهند کرد.

معایب چرم طبیعی

کشتار حیوانات صرفا با هدف بهره وری از چرم آنها

انسان موجودی گیاه خوار است که باید از خوراکی های ساده و سبک به عنوان غذا استفاده کند. پس حتی کشتار حیوانات اهلی مانند گاو و گوسفند را نمی توان توجیه کرد. اما غیرمنطقی تر از آن، کشتار حیواناتی همچون مار، کروکودیل، کانگورو و غیره است که صرفا با هدف استفاده از پوستشان کشته می شوند.

غیرقانونی بودن تولید چرم از حیوانات غیر حلال گوشت

هر انسانی برای خود اصول و اعتقاداتی دارد. اعتقاداتی که اجازه انجام هر کاری را به او نمی دهد و چه بسا آنها را از انجام کارهای غلط بازدارد. این اعتقادات به ما کمک می کند که در بسیاری از امور، به وجدان خود رجوع کرده و هر کار ناپسندی را انجام ندهیم. بنا بر اعتقادات مذهبی و دینی، تولید چرم از پوست حیوانات غیر حلال گوشت جرم است. پس وقتی تولید یک چیز را حرام می دانیم، منطقی است که از آن استفاده نکنیم. این می تواند دلیل محکمی برای این سوال باشد که چرا نباید چرم طبیعی بپوشیم.

جنایات رخ داده در پشت پرده تولید چرم

موضوع بعدی که جای تامل دارد، تولید چرم از بره ها و گوساله های مرده در داخل شکم حیوانات است. در بعضی از کشتارگاه ها، از حیوانات اهلی نیز صرفا برای تولید چرم استفاده می شود. کیفیت چرم با سن حیوان رابطه عکس دارد. یعنی هر چقدر سن حیوان بیشتر باشد، پوست آن کیفیت کمتری دارد. لذا در برخی کشتارگاه ها برای تولید نوعی چرم خاص، بره ها را داخل شکم مادر می کشند تا از پوست آنها بهره برداری شود. جنایتی که متاسفانه در کشور ما نیز رخ می دهد.

آلودگی های ناشی از صنعت چرم سازی

برای تبدیل یک پوست فسادپذیر به چرم، به مقدار قابل توجهی ماده شیمیایی نیاز است. دیگر نمک و مواد گیاهی، جایگاهی در دباغی ندارند و مواد مضر و خطرناک شیمیایی را جایگزین آن کرده اند. کروم، سولفور سدیم، فرمالیدها و غیره تنها بخشی از این مواد شیمیایی هستند که برای تولید چرم استفاده می شود. بکارگیری این مواد باعث بهم ریختگی اکوسیستم و آسیب دیدن محیط زیست بشری می شود.

بوی بد و آلودگی صوتی ناشی از تولید چرم

در اکثر کارگاه های دباغی، بهداشت رعایت نمی شود و این مکان ها با کمترین استانداردهای لازم مشغول به فعالیت هستند. بوی بد دباغی و سر و صداهای موجود در دباغی ها، باعث فراری شدن حیوانات می شود. پساب های باقی مانده از فرایند چرم سازی وارد محیط زیست می شود و زمینه را برای شیوع بیماری فراهم می کند. حتی جان کارگران شاغل در چنین محیطی در خطر است و احتمال مبتلا شدن آنها به بیماری هایی نظیر سرطان ریه و خون، بسیار زیاد است.

باقی ماندن مواد شیمیایی در چرم

شاید خرید لباس ها و وسایل چرمی شما را فردی باکلاس و شیک نشان دهد، اما باید بدانید که بخشی از مواد سمی استفاده شده در دباغی، در داخل چرم باقی می ماند. این موضوعی است که اکثر مصرف کنندگان از آن بی خبر هستند. این مواد سمی می تواند فرد را دچار بیماری های پوستی و آلرژی های مادام العمر کند.

هزینه‌های بالا

تولید کیف از چرم طبیعی همراه با هزینه‌های بسیار بالاست؛ زیرا نیاز به استفاده از پوست حیوانات دارد که این امر به افزایش هزینه تولید منجر می‌شود.

کند بودن تجدیدپذیری

در جهانی که چرم طبیعی از پوست حیوانات به وجود می‌آید، موضوع تجدیدپذیری به چالش کشیده می‌شود. این نوع چرم، به دلیل استفاده از پوست حیوانات که یک منبع غیرقابل تجدید است، توانایی بازیافت مجدد و تجدیدپذیری خود را از دست می‌دهد. این امر منجر به افزایش نیاز به منابع طبیعی و حیاتی می‌شود، که در دنیای امروز با فراگیر شدن مسائل محیط‌زیست، یک چالش مهم به شمار می‌آید. استفاده از پوست حیوانات برای تولید چرم طبیعی، به وضوح نشان‌دهنده یک روند کند و دشوار در تامین مواد اولیه است.

حساسیت به حشرات

خواص غذایی چرم طبیعی ممکن است باعث جذب حشرات شود و در صورت نگهداری نامناسب، کیفیت کیف تحت تأثیر قرار گیرد.

نیاز به مراقبت و نگهداری ویژه

در مراقبت از کیف‌های ساخته شده با چرم طبیعی، هنری ویژه از نگهداری بهره می‌گیریم که نه تنها به حفظ کیفیت آنها کمک می‌کند بلکه زیبایی و ارزش آنها را نیز تضمین می‌کند. برای جلوگیری از خشکی و پوسیدگی، ایجاد یک روش مداوم و متناسب از مرطوب‌سازی و چرب کردن با روغن مخصوص ضروری است. مراقبت از چرم طبیعی نیازمند یک رویه دقیق است. برای حفظ انعطاف و لطافت چرم، مرطوب‌سازی با استفاده از محصولات مراقبتی مناسب امری اساسی است. این فرایند، چرم را از خشک شدن نجات می‌دهد و از ایجاد ترک‌های ناخواسته جلوگیری می‌کند. همچنین، چرب کردن با روغن مخصوص به عنوان یکی دیگر از اقدامات مهم در نگهداری چرم طبیعی بیانگر حفظ رطوبت و افزایش مقاومت آن در برابر عوامل خارجی است.