آستیگماتیسم چیست؟ آیا این بیماری چشمی با عینک و لنز قابل درمان است؟ آستیگماتیسم چه تاثیری روی بینایی ما می گذارد؟ در این مقاله از کومولایف به بررسی علائم و روش های درمان آستیگماتیسم چشم پرداخته ایم.
آستیگماتیسم چیست ؟
علائم آستیگمات چیست ؟
شایع‌ترین علائم ضعیفی چشم و کژبینی عبارتند از:
آستیگماتیسم چگونه بر بینایی شما تأثیر می گذارد ؟
کارشناسان آستیگماتیسم را یک «منبع مطمئن انکساری» می نامند. یعنی چشم شما پرتوهای نور را به درستی خم نمی کند یا نمی شکند. شکل نامنظم قرنیه یا عدسی چشم شما را از تمرکز نور به درستی روی شبکیه چشم جلوگیری می کند. شبکیه شما ناحیه ای در پشت چشم است که نور را به سیگنال هایی تبدیل می کند که برای تشخیص بصری به مغز شما ارسال می شود.
شما می توانید نزدیک بین یا دوربین باشید و آستیگماتیسم نیز داشته باشید. همه آنها شرایط عیب انکساری در نظر گرفته می شوند.
شایع ترین علامت آستیگماتیسم تاری یا تحریف دید، هم از نزدیک و هم از راه دور است. همچنین ممکن است دید در شب برای شما مشکل تر باشد.
آستیگماتیسم چه تاثیری بر دید شما در شب دارد ؟
اگر تا به حال متوجه مشکلاتی مانند تابش خیره کننده چراغ های جلو اتومبیل های روبرو یا هاله های اطراف چراغ های خیابان شده اید، برخی از راه هایی را که آستیگماتیسم می تواند روی چشمان شما در شب تأثیر بگذارد را تجربه کرده اید.
در شب و سایر شرایط با نور کم، مردمک چشم شما گشاد می شود (بزرگتر می شود) تا نور بیشتری به آن وارد شود. هنگامی که این اتفاق می افتد، نور محیطی بیشتری وارد چشم شما می شود. این امر باعث تاری و درخشش بیشتر می شود و نورها را مبهم تر می کند. بسیاری از مردم در شب با بینایی مشکل مواجه هستند. در واقع، بسیاری از بیماری ها و اختلالات چشمی دیگر هم وجود دارند که باعث اختلال در دید در شب می شوند، از جمله:
- نزدیک بینی
- آب مروارید
- گلوکوم
- قوز قرنیه، انحنای شدید قرنیه
عوامل موثر در بروز آستیگمات یا کژبینی
عارضه کژبینی در اغلب افراد به‌صورت مادرزادی بروز می‌کند. با این حال، علت این امر هنوز مشخص نیست. در سایر موارد، کژبینی میتواند در اثر آسیبدیدگی چشم، ابتلا به برخی بیماریها یا انجام بعضی جراحیها ایجاد شود. در موارد نادر، وضعیتی به نام کراتوکونوس یا قوز قرنیه (keratoconus) در بروز Astigmatism موثر خواهد بود. قوز قرنیه با نازکی بخشی از قرنیه و مخروطی شدن کره چشم همراه است و موجب کژبینی می‌شود. برای بهبود دید ناشی از وجود عارضه کراتوکونوس، پزشک معالج معمولا لنز تجویز می‌کند.
روش تشخیص کژبینی
به‌طور معمول، نشانه‌های Astigmatism به تدریج ظاهر می‌شوند. بنابراین، توصیه می‌کنیم در صورت مشاهده تغییر در بینایی به چشم پزشک مراجعه کرده وتست آستیگمات چشم را انجام دهید. پزشک معالج با استفاده از ابزارها و روش‌های گوناگونی وضوح بینایی شما را آزمایش خواهد کرد. از این جمله، می‌توان موارد زیر را برشمرد:
بینایی‌سنجی
آزمایش بینایی‌سنجی برای ارزیابی قدرت دید بیمار و تعیین نمره چشم آستیگمات انجام می‌گیرد. برای این منظور، پزشک از شما می‌خواهد حروف موجود بر روی تابلویی را بخوانید که در فاصله مشخصی از شما قرار گرفته است.
استفاده از فوروپتر (Phoropter)
فوروپتر دستگاه دقیقی است که به یک مانیتور متصل بوده و تنها ظرف چند ثانیه شماره چشم و جزیی‌ترین مشکلات Astigmatism را تشخیص می‌دهد. سرعت و دقت بسیار زیاد این دستگاه از خستگی و معطل شدن بیمار جلوگیری کرده و به پزشک کمک می‌کند نمره چشم آستیگمات را تعیین کرده و به وضوح بینایی بیمار کمک کند.
استفاده از کراتومتر (Keratometer)
کراتومتر ابزاری است که برای اندازه‌گیری درجه آستیگمات چشم، میزان خمیدگی بخش قدامی قرنیه و ارزیابی زوایای مختلف آن مورد استفاده قرار می‌گیرد. بعد از جراحی چشک هم پزشکان با استفاده از این ابزار مناسب‌ترین لنز را برای بیمار تجویز می‌کنند.
استفاده از اتورفراکتور (Autorefractor)
اتورفراکتور یکی دیگر از ابزارهایی است که برای بررسی وضوح بینایی به‌کار می‌رود. این دستگاه نور را به چشم شما می‌تاباند و در هنگام برگشت یا بازتاب، میزان تغییر آن را ارزیابی می‌کند. با استفاده از این دستگاه، پزشک میتواند لنز یا عینک مناسب را برای بیمار تجویز کند.
استفاده از ابزار توپوگرافی قرنیه
عارضه‌نگاری یا توپوگرافی یک فناوری پیشرفته است که ارزیابی دقیق ساختار قرنیه را امکان‌پذیر کرده و با ارائه یک نقشه رنگی به تشخیص آستیگمات، آب مروارید و قوز قرنیه کمک می‌کند.
انواع آستیگماتیسم
در یکی از دسته‌بندی‌ها، دو نوع اصلی به آستیگماتیسم قرنیه و عدسی تقسیم می‌شود:
- آستیگماتیسم قرنیه زمانی اتفاق می‌افتد که قرنیه شما دچار انحنا یا بی‌نظمی باشد.
- آستیگماتیسم عدسی زمانی اتفاق می‌افتد که عدسی شما بد شکل باشد.
در تقسیم‌بندی دیگری آستیگماتیسم را بر مبنای محور دو خط کانونی به این دو دسته عمده تقسیم می‌شود:
۱. آستیگماتیسم منظم
در این نوع از آستیگماتیسم نقص بینایی در محورهای قائم به‌وجود می‌آید و اختلاف درجه بین محورها نود درجه است. به‌طورکلی سطح تقریبا یکدستی از قرنیه داریم. به عبارتی در آن قرنیه از یک جهت (به‌عنوان مثال فقط از جهت عمودی) بیشتر از طرف دیگر (مثلا افقی) خمیدگی دارد.
آستیگمات منظم به ۵ زیر گروه تقسیم می‌شود:
- آستیگماتیسم مایوپی ساده: در آستیگماتیسم مایوپی ساده یک چشم بیمار مایوپ یا نزدیک بین بوده و دیگری سالم است.
- آستیگماتیسم هایپرمتروپی ساده: آستیگماتیسم هایپرمتروپی یک چشم سالم و دیگری هایپرمتروپ یا دوربین است.
- آستیگماتیسم مایوپی ترکیبی: در نوع آستیگماتیسم مایوپی ترکیبی، هر دو چشم نزدیک بین هستند.
- آستیگماتیسم هایپرمتروپی ترکیبی: در آستیگماتیسم هایپرمتروپی ترکیبی، هر دو چشم دوربین هستند.
- آستیگماتیسم مخلوط: در آستیگماتیسم مخلوط، یک چشم نزدیک بین بوده و چشم دیگر دوربین است.
نکات کمکی:
- مایوپ یعنی نزدیک بین و هایپرمتروپی یعنی دوربینی
- آستيگماتيمسي كه به همراه دوربينی و يا نزديك بينی است مركب گفته می‌شود.
- در آستيگماتيسم مخلوط ميزان دوربينی و نزديک بينی كمتر از ميزان آستيگماتيسم و با نمره مخالف است.
۲. آستیگماتیسم نامنظم
میزان شیوع آستیگماتیسم نامنظم کم است. در این حالت سطح قرنیه صاف نیست و ناهمواری‌هایی در سطح قرنیه مشاهده می‌شود. این بی‌نظمی‌ها کار را برای درمان با عینک دشوار می‌کند.
چگونه از بروز کژبینی پیگشیری کنیم ؟
متاسفانه، هیچ روش شناخته شده‌ای برای جلوگیری از Astigmatism وجود ندارد. به افراد مبتلا به قوز قرنیه و کژبینی توصیه می‌شود تا جای ممکن از مالش دادن چشمان خود اجتناب کنند.
روش های درمان آستیگماتیسم چشم
استفاده از عینک یا لنز
تمرینات چشمی
درمان دارویی
جراحی انکساری
انواع جراحی انکساری برای آستیگماتیسم عبارتند از
• کراتومیلوزیس درجا با کمک لیزر (LASIK): با این روش، جراح چشم یک فلپ نازک و لولایی را در قرنیه شما ایجاد می‌کند. او از لیزر اگزیمر برای ترمیم شکل قرنیه استفاده می‌کند و سپس فلپ را مجدداً جابجا می‌کند.
• کراتکتومی ساب اپیتلیال با کمک لیزر (LASEK): جراح به جای ایجاد فلاپ در قرنیه، پوشش محافظ نازک قرنیه (اپیتلیوم) را با الکل مخصوصی شل می‌کند. او برای تغییر انحنای قرنیه از لیزر اگزیمر استفاده می‌کند و سپس اپیتلیوم شل شده را مجدداً جابجا می‌کند.
• کراتکتومی فوتورفکراتیک (PRK): این روش مشابه با لیزیک است؛ جز اینکه جراح اپیتلیوم را خارج می‌کند. سپس اپیتلیوم مطابق با شکل جدید قرنیه به طور طبیعی رشد می‌کند. ممکن است لازم باشد برای چند روز پس از عمل از لنز بانداژ استفاده کنید.
• اپی لیزیک: اپی لیزیک نوعی لیزیک است. پزشک برای جدا کردن یک ورق بسیار نازک از اپیتلیوم به جای الکل از یک تیغه مایع مکانیکی مخصوص استفاده می‌کند. او سپس از لیزر اگزیمر برای تغییر شکل قرنیه و جابجایی مجدد اپیتلیوم استفاده می‌کند.
• استخراج عدسی چشم با یک برش کوچک (SMILE): در این نوع جدیدتر از جراحی انکساری، برای تغییر شکل قرنیه از لیزر استفاده می‌شود تا بتوان بافتی به شکل عدسی در زیر سطح قرنیه ایجاد کرد. سپس عدسی از طریق یک برش بسیار کوچک برداشته می‌شود. در حال حاضر، روش SMILE فقط برای درمان نزدیک بینی خفیف تأیید شده است.
درمان گیاهی آستیگمات چشم
از رایج‌ترین روش‌های درمان گیاهی آستیگمات چشم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سرمه اثمد
- سرمه کافوری
- داروی شافیه
- داروی بلغم زدا
درمان خانگی آستیگمات چشم
درمان آستیگمات چشم در خانه ممکن نیست اما انجام مداوم تمرینات ورزشی و یوگای چشم ممکن است در بهبود وضعیت Astigmatism موثر باشد.
آستیگمات چشم در کودکان
بسیاری از نوزادان به صورت مادرزادی آستیگماتیسم را تجربه می‌کنند. با وجود این، معمولا در نخستین سال تولد مشکل آنها خود به خود برطرف می‌شود. عدم تشخیص مناسب و به‌موقع یا رسیدگی نکردن به مشکلات بینایی کودکان ممکن است آنها را با اختلال یادگیری مواجه کند. به عنوان مثال، تداوم آستیگمات کودک ۴ ساله روند آموزش و روابط اجتماعی وی را تحت تاثیر قرار خواهد داد. برای جلوگیری از این امر و با توجه به عدم توانایی کودکان در تشخیص و ابراز مشکلات بینایی، توصیه می‌شود کودک خود را از ۶ ماهگی نزد متخصص چشم پزشکی یا دکتر بینایی سنج برده و وضعیت بینایی را بسنجید و نمره چشم آستیگمات او را به‌طور سالیانه بررسی کنید.
تاثیر ورزش چشم در رفع آستیگمات
از دهه ۱۹۰۰ میلادی تاکنون، ورزش چشم و احتمال تاثیر آن در بهبود و اصلاح بینایی نظر بسیاری از افراد را به خود جلب کرده است. این روزها، پیشرفت فناوری و استفاده مداوم از تلفن‌های همراه و سایر ابزارهای مشابه، مشکلات بینایی را به شکل قابل توجهی افزایش داده و توجه به روش‌هایی نظیر ورزش، ماساژ و حتی یوگای چشم را دو چندان کرده است. با این حال، گزارش آکادمی چشم پزشکی آمریکا حاکی از آن است که با وجود محبوبیت تمرینات یاد شده، هیچ مدرک علمی مبنی بر تاثیر مثبت ورزش‌های چشمی در بهبود آستیگماتیسم، دوربینی یا نزدیک‌بینی وجود ندارد. انجام این تمرینات میتواند به بهبود تنبلی چشم کمک کند. با وجود این، اصلاح قرنیه و عدسی از این طریق امکان‌پذیر نخواهد بود.
آستیگماتیسم چه عوارضی دارد ؟
اگر چشم آستیگماتیک اصلاح نشود، تنبلی چشم ممکن است رخ دهد.
آستیگماتیسم ممکن است سبب اختلالات دیگر چشمی همچون دوربینی و نزدیک بینی شود.
خستگی چشم، سردرد و دیگر عوارض ناشی از مشکلات بینایی مانند خستگی و کلافگی یا تصادف همگی از عوارض آستیگمات محسوب می‌شوند.
روش‌های مختلفی برای درمان آستیگماتیسم وجود دارد. در دکترتو می‌توانید با بهترین متخصصان چشم آشنا شوید و از پزشک موردنظرتان نوبت اینترنتی بگیرید یا اینکه از خدمات مشاوره اینترنتی و تلفنی استفاده کنید.
چه افرادی باید از جراحی خودداری کنند ؟
جراحی لیزر چشم مناسب نمی باشد اگر:
- سن بیمار زیر ۱۸ سال است.
- بینایی فرد هنوز هم در حال تغییر است. برای مثال در افراد مسن، بینایی باید حداقل یک سال قبل از جراحی لیزر به حالت پایدار برسد.
- بیمار دیابت دارد. زیرا جراحی می تواند مشکلاتی که توسط دیابت ایجاد می شود را بدتر کند.
- خانمی باردار یا شیرده باشد؛ زیرا نوسانات هورمون ها ممکن است، موجب اشتباه در نتایج می شود.
- فرد مشکلات ایمنی مثل آرتریت روماتوئید، لوپوس یا HIV داشته باشد؛ زیرا ممکن است بهبود پس از عمل جراحی در این افراد مشکل باشد.
- فرد سایر مشکلات بینایی مانند آب مروارید یا گلوکوم، که ابتدا نیاز به درمان آنهاست، را داشته باشد.
- فرد داروهای خاصی مانند آکوتان یا پردنیزون خوراکی استفاده می کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد ؟
اگر علائم آستیگماتیسم زندگی روزانه و فعالیت‌های شما را مختل کرده و بینایی شما را تحت تاثیر قرار داده، لازم است هر چه زودتر به متخصص بیماری‌های قرنیه و خارج چشمی مراجعه کنید.
چه افرادی بیش تر در معرض استیگمات قرار دارند ؟
کودکان و بزرگسالان به یک اندازه در معرض ابتلا به کژبینی قرار دارند. با این حال، وجود هر یک از موارد زیر میتواند احتمال کژبینی در افراد را افزایش دهد:
- سابقه خانوادگی آستیگماتیسم یا سایر اختلالات چشم نظیر قوز قرنیه
- زخم یا نازک شدن قرنیه
- نزدیک‌بینی شدید
- دوربینی شدید
- سابقه انجام برخی جراحی‌های خاص نظیر عمل آب مروارید
