انحراف چشم یکی از بیماری های چشمی است که معمولا در سنین پایین ایجاد می شود. در این بیماری چشم ها در یک راستا قرار نمیگیرند و ممکن است به سمت راست، چپ، بالا یا پایین انحراف داشته باشند. با کومولایف همراه باشید تا علت ایجاد این بیماری چشمی و روش های درمان آن را مورد بررسی قرار دهیم.
انحراف چشم چیست؟
زمانی که چشم ها باهم در یک راستا نباشند و همزمان به یک شی نگاه نکنند گفته می شود فرد دچار انحراف چشم، استرابیسم یا لوچی است. انحراف چشم ممکن است به سمت داخل(ایزوتروپی)، خارج(اگزوتروپی)، بالا(هایپرتروپی) و یا پایین(هیپوتروپی) باشد. گاهی مواقع نیز ممکن است ترکیبی از این موارد در فرد ظاهر شود.
استرابیسم که از بیماری های چشمی است در سنین پایین شایع است اما ممکن است در بزرگسالان نیز بروز پیدا کند.
انواع انحراف چشم چیست؟
استرابیسم را می توان بر اساس جهت چشم چرخانده یا ناهماهنگ طبقه بندی کرد:
- چرخش به داخل (ازوتروپی)
- چرخش به بیرون (برون گرا)
- چرخش به سمت بالا (هیپرتروپی)
- چرخش رو به پایین (هیپوتروپی)
علت انحراف چشم چیست ؟
ممکن است براتون سوال پیش آمده باشه ک هدلیل انحراف چشم چیست ؟! بیشتر علت انحراف چشم ناشی از اختلال در کنترل عصبی عضلانی حرکت چشم است. مشکل واقعی در عضله چشم، یک مسئله کمتر رایج است. انحراف چشم اغلب ارثی است، به طوری که حدود ۳۰ درصد از کودکان مبتلا به استرابیسم یکی از اعضای خانواده آنها مشکل مشابهی دارند.
سایر شرایط مرتبط با استرابیسم عبارتند از:
- عیوب انکساری اصلاح نشده
- بینایی ضعیف در یک چشم
- فلج مغزی
- سندرم داون (۶۰-۲۰ درصد از این بیماران مبتلا هستند)
- هیدروسفالی (یک بیماری مادرزادی که منجر به تجمع مایع در مغز می‌شود)
- تومورهای مغزی
- سکته مغزی (علت اصلی استرابیسم در بزرگسالان)
- آسیب‌های سر که می‌تواند به ناحیه‌ای از مغز که مسئول کنترل حرکت چشم است، اعصابی که حرکت چشم را کنترل می‌کنند و ماهیچه‌های چشم آسیب برساند.
- مشکلات عصبی (سیستم عصبی)
- بیماری گریوز (تولید بیش از حد هورمون تیروئید)
زمان ایجاد انحراف چشم
در سن ۳ تا ۴ ماهگی، چشمان نوزاد باید بر روی اجسام کوچک متمرکز شود و چشم‌ها باید صاف و در یک راستا باشند. یک نوزاد ۶ ماهه باید بتواند روی اشیاء نزدیک و دور تمرکز کند.
انحراف چشم معمولا در نوزادان و کودکان خردسال ظاهر می‌شود و اغلب در سن ۳ سالگی کودک ظاهر می‌شود. با این‌حال، کودکان بزرگتر و حتی بزرگسالان ممکن است به انحراف چشم مبتلا شوند. بروز ناگهانی استرابیسم، به ویژه با دوبینی، در یک کودک بزرگتر یا بزرگسال می‌تواند نشان دهنده یک اختلال عصبی جدی‌تر باشد. اگر این اتفاق افتاد، بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید.
وضعیتی به نام شبه استرابیسم (استرابیسم کاذب) می‌تواند اینطور به نظر برسد که یک نوزاد چشم‌هایش انحراف دارد، در حالی که در واقع چشم‌ها به یک نقطه نگاه می‌کنند. شبه استرابیسم می‌تواند ناشی از پوست اضافی پوشاننده گوشه‌های داخلی چشم و یا پل بینی صاف باشد. همانطور که صورت کودک رشد می‌کند و خود کودک بزرگتر می‌شود، چشم‌ها دیگر انحراف‌دار به نظر نمی‌رسند.
روش درمان انحراف چشم چیست ؟
۱. استفاده از عینک یا لنز تماسی: عینک مخصوص انحراف چشم
این درمان در بیمارانی که عیوب انکساری اصلاح‌نشده دارند استفاده می‌شود. با لنزهای اصلاحی، چشم‌ها به تلاش کمتری برای تمرکز نیاز دارند و ممکن است صاف بمانند.
۲. لنزهای منشوری
لنزهای منشوری عدسی‌های ویژه‌ای هستند که می‌توانند نور ورودی به چشم را خم کرده و به کاهش چرخش چشم برای نگاه‌کردن به اشیا کمک کنند.
۳. ارتوپتیک یا تمرینات چشم: درمان انحراف چشم با ورزش چگونه است ؟
ورزش چشم ممکن است روی برخی از انواع استرابیسم، به ویژه نارسایی همگرایی (نوعی اگزوتروپی) موثر باشد (درباره این موضوع در ادامه توضیحات بیشتری خواهیم‌داد).
اگرچه تمرینات چشم یا بینایی درمانی برای استرابیسم کامل نیست، اما ممکن است برای کسانی که به طور متناوب لوچی را تجربه می‌کنند، مفید باشد. یک اپتومتریست متخصص در بینایی درمانی می‌تواند بسته به نوع استرابیسم موثرترین روش را توصیه کند. یک نوع ورزش استاندارد برای درمان انحراف چشم، تمرین عضلات چشم با تغییر موقعیت مداد در خانه است. برای انجام این تمرین می‌توانید مراحل زیر را دنبال کنید:
- یک مداد را در طول بازو، در وسط راه بین ۲ چشم نگه دارید.
- در حالی‌که مداد را به سمت بینی حرکت می‌دهید به آن نگاه کنید و سعی کنید یک تصویر واحد از آن حفظ کنید.
- مداد را به سمت بینی حرکت دهید تا زمانی که دیگر به عنوان یک تصویر منفرد ظاهر نشود.
- مداد را در نزدیک‌ترین نقطه‌ای که امکان یک تصویر واحد وجود دارد نگه دارید.
- اگر قادر به بازیابی یک تصویر واحد نیستید، دوباره شروع کنید.
- این تمرین را در طول ۶ هفته و به مدت روزانه ۱۵ دقیقه انجام دهید تا به شما در درمان استرابیسم کمک کند.
۴. دارو درمانی
برای درمان چشم ضربدری معمولا از قطره یا پماد چشم به عنوان دارو استفاده می‌شود. همچنین تزریق سم بوتولینوم نوع A (مانند بوتاکس) می‌تواند عضله چشمی که بیش‌از‌حد فعال است را تضعیف کند. این درمان‌ها ممکن است با جراحی یا به جای آن (بسته به وضعیت بیمار) استفاده شوند.
۵. چسب چشم نوعی درمان غیر جراحی انحراف چشم
از این درمان معمولا در صورتی‌که بیمار همراه با استرابیسم تنبلی چشم داشته‌باشد، استفاده می‌شود. چسب چشم به بهبود بینایی کمک می‌کند. بهبود بینایی ممکن است کنترل ناهماهنگی چشم را نیز بهبود بخشد.
۶. قطره انحراف چشم: قطره آتروپین
پذیرفتن استفاده از چسب چشم توسط نوزاد یا کودک نوپا می‌تواند یک چالش باشد. اما بیشتر بچه‌ها به چسب عادت می‌کنند. پوشیدن آن به بخشی از برنامه روزانه آنها تبدیل می‌شود، مانند لباس پوشیدن در صبح. با‌این‌حال، گاهی اوقات، کودکان از پوشیدن چسب چشم خودداری می‌کنند. در این مواقع ممکن است از قطره‌های چشمی به نام قطره آتروپین به جای چسب استفاده شود. همانطور که چسب چشم باعث مسدود‌شدن دید در چشم سالم می‌شود، قطره آتروپین نیز به طور موقت دید آن چشم را تار می‌کند. این باعث می‌شود چشم ضعیف‌تر، سخت‌تر کار کند تا عضلات چشم و بینایی قوی‌تر شوند.
۷. عمل انحراف چشم چیست ؟
ماهیچه‌های چشم به دیواره چشم که صلبیه نام دارد می‌چسبند و توسط لایه نازکی از بافت به نام ملتحمه پوشانده می‌شوند. جراحی استرابیسم یکی از انواع انواع عمل چشم است که در آن جراح چشم یک اسپکولوم پلک را در محل قرار می‌دهد تا پلک ها را باز نگه دارد و سپس یک برش کوچک در ملتحمه ایجاد می‌کند تا به عضله چشم دسترسی پیدا کند. سپس جراح از یک قلاب کوچک و ظریف برای جداسازی عضله قبل از تنظیم مجدد استفاده می‌کند. جراحی چشم ضربدری معمولا به دو روش تغییر جایگاه ماهیچه و برداشتن عضله چشم صورت می‌گیرد.
- تغییر جایگاه عضله چشم: تغییر وضعیت عضلات چشم حالتی است که در آن جراح عضله را از سطح چشم بریده و آن را به عقب بر روی کره چشم، دور از جلوی چشم می‌چسباند.
- برداشتن عضله چشم: برداشتن عضله چشم حالتی است که در آن عضله از محل اتصال خود بریده می‌شود. در این عمل بخش کوچکی از عضله برداشته می‌شود و سپس عضله کوتاه شده دوباره به محل اصلی خود متصل می‌شود.
۸. درمان خانگی انحراف چشم
درمان انحراف چشم در خانه، با برخی از روش‌های ساده امکان‌پذیر است. برای درمان خانگی این مشکل باید روش‌هایی که در بالاتر هم به آن اشاره کردیم، پایبند باشید:
- استفاده از عینک مخصوص در خانه و بیرون
- استفاده از چسب چشم
- قطره چشم فراموش نشود
- داروها به موقع مصرف شوند
- ورزش‌های انحراف چشم
۹. درمان انحراف چشم در طب اسلامی
برخی از روش‌هایی که در طب سنتی و در مواردی اسلامی برای درمان انحراف چشم کاربرد دارند، شامل موارد زیر هستند:
- یکی از دمنوش‌هایی که برای درمان استرابیسم کاربرد دارد، استفاده از دمنوش گل عینک است.
- از دیگر دمنوش‌هایی که می‌تواند در بهبود چپ بودن چشم موثر باشد می‌توان به عصاره ذغال اخته اشاره کرد. این دمنوش‌ها می‌توانند به عنوان شستشو دهنده‌ی چشم‌ها کاربرد داشته‌باشند.
- دمنوش جینکو بیلوبا مورد دیگری است. با استفاده از این دمنوش، چه با خوردن آن و چه با استفاده کردن از این دمنوش به عنوان شستشودهنده‌ی چشم، می‌توانید به بهبود استرابیسموس چشم بپردازید.
- خار مریم دارای ماده‌ای به نام سیلمارین است که برای درمان انحراف چشم کاربرد دارد. این دارو برای درمان انحراف چشمی کاربرد دارد که ناشی از مشکلات و بیماری‌های کبدی باشد.
- گیاه کولئوس فورسکولین حاوی مواد خاصی است. این ماده از فشار داخل چشم می‌کاهد و باعث کاهش احتمال انحراف چشم می‌شود. اما این گیاه در ایران کشت نمی‌شود.
تشخیص انحراف چشم چگونه است ؟
۱. بررسی سابقه بیمار
یک پزشک بینایی سنجی از بیمار یا والدین در مورد علائم فعلی سؤال می‌کند. علاوه‌بر این، پزشک هرگونه مشکل سلامت عمومی، داروها یا عوامل محیطی را که ممکن است در بروز علائم مؤثر باشد را یادداشت می‌کند.
۲. بررسی حدت بینایی
پزشک بینایی سنجی حدت بینایی را اندازه‌گیری می‌کند تا میزان بینایی تحت تاثیر قرار‌گرفته را ارزیابی کند. برای آزمون، از شما خواسته می‌شود که حروفی را در نمودارهای خواندن نزدیک و دور بخوانید. به احتمال زیاد حداقل یک بار این آزمایش را در طول زندگی‌تان انجام داده‌اید و کاملا به آن آشنا هستید.
۳. بررسی عیوب انکساری چشم
دکتر بینایی‌سنجی می‌تواند برای تعیین قدرت چشم، لنز مناسبی که برای جبران هر گونه عیب انکساری (نزدیک‌بینی، دوربینی یا آستیگماتیسم) نیاز دارید را در مقابل چشمان شما قرار دهد و عمل انکسار را انجام دهد. با استفاده از ابزاری به نام فوروتر، پزشک مجموعه‌ای از لنزها را در مقابل چشمان شما قرار می‌دهد و نحوه تمرکز نور را با استفاده از یک ابزار به نام رتینوسکوپ اندازه‌گیری می‌کند. در این بخش ممکن است پزشک از یک ابزار خودکار یا دستی استفاده کند که قدرت انکساری چشم را بدون نیاز به پاسخگویی بیمار ارزیابی می‌کند.
۴. تست تراز و تمرکز (تست تشخیص انحراف چشم بزرگسالان و کودکان)
پزشک بینایی سنجی باید میزان تمرکز، حرکت و کارکرد چشمان شما را ارزیابی کند. برای به‌دست‌آوردن یک تصویر واضح و منفرد از آنچه در حال مشاهده هستید، چشمان شما باید به طور موثر تمرکز، حرکت و کار را به طور هماهنگ تغییر دهند. این آزمایش به دنبال پیدا کردن مشکلاتی است که چشم شما را از تمرکز موثر باز می‌دارند یا استفاده از هر دو چشم را با هم دشوار می‌کنند.
۵. بررسی سلامت چشم
با استفاده از روش‌های مختلف آزمایش، پزشک بینایی‌سنجی ساختارهای داخلی و خارجی چشم‌های شما را بررسی می‌کند تا هرگونه بیماری چشمی را که ممکن است در ایجاد استرابیسم نقش داشته‌باشد را رد کند. این آزمایش چگونگی واکنش چشم‌ها را در شرایط عادی بینایی مشخص می‌کند. برای بیمارانی که نمی‌توانند به صورت شفاهی پاسخ دهند یا زمانی که برخی از قدرت‌های تمرکز چشم پنهان هستند، پزشک ممکن است از قطره‌های چشمی استفاده کند. قطره‌های چشمی به طور موقت چشم‌ها را از تغییر تمرکز در طول آزمایش باز می‌دارد.
با استفاده از اطلاعات به دست آمده از این آزمایشات، در کنار نتایج سایر آزمایشات، دکتر چشم می‌تواند تشخیص دهد که آیا شما به استرابیسم مبتلا هستید یا خیر. پس از تشخیص، پزشک شما می‌تواند گزینه‌های درمانی را مورد بحث قرار دهد.
عوارض انحراف چشم چیست ؟
برخی بر این باورند که استرابیسم کودکان خود‌به‌خود بهتر می‌شود. در حقیقت، اگر این بیماری درمان نشود، می‌تواند بدتر شود. اگر چشم‌ها به درستی در یک راستا قرار نگیرند، ممکن است موارد زیر ایجاد شود:
- تنبلی چشم (آمبلیوپی)
- تاری دید چشم (که می‌تواند بر عملکرد در مدرسه و محل کار، و لذت بردن از سرگرمی‌ها و فعالیت‌های اوقات فراغت تأثیر بگذارد)
- خستگی چشم
- احساس خستگی
- سردرد شدید یا متوسط
- دوبینی
- دید ۳ بعدی ضعیف
- عزت نفس پایین (خجالت در مورد ظاهر خود).
همچنین ممکن است با تشخیص ندادن انحراف چشم و علت بروز آن، یک مشکل جدی (مانند تومور مغزی که باعث این بیماری شده‌است) نادیده گرفته‌شود.
آیا می توان از استرابیسم پیشگیری کرد ؟
نمی‌توان از ابتلا به استرابیسموس پیشگیری کرد. هرچند که تنها کاری که از دست شما برمی‌آید، درمان این مشکل و پیشگیری از ایجاد مشکلات بیشتر است. پس هرچه زودتر انحراف چشم را تشخیص دهید و برای درمان آن اقدام کنید، از مشکلات بیشتر پیشگیری کرده‌اید.
