فشار چشم کی از بیماری های چشمی می باشد که تا حدود زیادی قابل درمان است. اما چگونه می توان با روش های خانگی به درمان فشار چشم پرداخت؟ در این مقاله از کومولایف به بررسی عوامل ایجاد کننده ی فشار چشم و روش های درمان آن پرداخته ایم.
فشار چشم چیست ؟
فشار چشم یکی از بیماری های چشمی شایع است. افزایش فشار چشم زمانی است که فشار درون چشم (که به آن فشار داخل چشمی گفته می شود) بیش از حد بالا باشد و هیچ نشانه ای از آسیب گلوکوماتوز (مربوط به گلوکوم یا آب سیاه) وجود نداشته باشد. یک یا هر دو چشم ممکن است به این وضعیت دچار شوند.
فشار داخل چشمی بین ۱۱ تا ۲۱ میلی متر جیوه (mmHg) نرمال و طبیعی در نظر گرفته می شود.
زمانی گفته می شود فرد افزایش فشار داخل چشمی دارد که :
- فشار داخل چشمی دائما بالای 21mmHg باشد.
- علائم بالینی گلوکوم از جمله آسیب عصب اپتیک (بینایی) یا کاهش میدان بینایی وجود نداشته باشد.
به دلیل این که افزایش فشار چشم می تواند منجر به آسیب عصب اپتیک شود، افزایش فشار درون چشم ممکن است خطر ابتلا به گلوکوم را افزایش دهد. با این حال همه افرادی که فشار چشم افزایش یافته دارند، دچار گلوکوم نمی شوند.
فشار بالای چشم چه علائمی دارد ؟
توجه داشته باشید که خودتان نمی توانید متوجه شوید که آیا فشار چشم تان بالاست یا نه، چرا که هیچ نشانه ای از قبیل درد چشم یا قرمزی چشم در این عارضه وجود ندارد.
در طول معاینه کامل، چشم پزشک فشار چشم را اندازه گیری کرده و آن را با سطوح نرمال مقایسه می کند. در نهایت اگر فشار چشم تان بالاست متوجه خواهد شد.
چه دلایلی باعث بالا رفتن فشار چشم می شود ؟
قسمت قدامی چشمی حاوی مایعی است که زلالیه نامیده می شود. این مایع هم بافت های این ناحیه را تغذیه می کند و هم به حفظ شکل چشم کمک می کند.
به دلیل این که چشم ها دائما زلالیه تولید می کند، باید امکان تخلیه آن وجود داشته باشد. این تخلیه در ناحیه ای در چشم به نام زاویه تخلیه صورت می گیرد. این سیستم تخلیه با پیشگیری از افزایش زلالیه به ثابت نگه داشتن فشار چشم کمک می کند.
زمانی که زلالیه نتواند به درستی تخلیه شود شروع به تجمع می کند. این مسئله موجب افزایش فشار درون چشم و منجر به هایپرتنشن چشمی می شود.
ریسک فاکتورهای هایپرتنشن چشمی چیست ؟
هرکسی ممکن است دچار افزایش فشار چشمی شود. با این حال در صورت موارد زیر خطر بیشتری برای هایپرتنشن چشمی وجود دارد:
- داشتن فشار خون بالا یا دیابت
- داشتن سابقه خانوادگی فشار چشم یا گلوکوم
- سن بالای 40 سال
- نژاد سیاه یا لاتین
- سابقه جراحی چشم یا آسیب چشمی در گذشته
- استفاده طولانی مدت از داروهای استروئیدی
- ابتلا به بیماری های خاص چشمی از جمله نزدیک بینی، سندرم پراکندگی رنگدانه و سندرم سودو اکسفولیاسیون (پوسته شدن یا لایه برداری کاذب)
درمان فشار چشم
اگر چشم پزشک متوجه شود که فشار چشم تان بالاست احتمالا در مرحله اول قطره کاهش فشار چشم تجویز خواهد کرد. ولی از آنجایی که این داروها ممکن است اثرات جانبی داشته باشند، بعضی پزشکان در صورتی دارو تجویز می کنند که بیمار نشانه های گلوکوم را داشته باشد.
اگر قطره های چشمی موثر واقع نشد در قدم بعد، پزشک روش های دیگر درمان گلوکوم را تجویز خواهد کرد که یکی از این روش ها جراحی است.
به دلیل اهمیت جلوگیری از بیماری آب سیاه توصیه می شود به طور مرتب برای چک کردن فشار چشم به پزشک متخصص چشم مراجعه کنید.
چه غذاهایی فشار چشم را بالا می برد ؟
نوعی اسید چرب امگا 3 با نام اسید داکوساگزنئوئیک وجود دارد که منجر به عملکرد صحیح شبکیه چشم شده و باعث جلوگیری از فشار چشم بالا می‌گردد. از اینرو مصرف منظم غذاهایی که دارای اسید داکوساگزنئوئیک هستند توصیه می‌شود. این اسید مفید را در غذاهایی مانند صدف، ماهی تن، قزل آلا و … می‌توان یافت. در ادامه نوضیحاتی در خصوص غذاهای مفید در این زمینه ارائه شده است.
امتناع از مصرف چربی های ترانس
غذاهای حاوی اسیدهای چرب امگا 3 بر بهبود عملکرد شبکیه اثر می‌گذارند و می‌توانند منجر به کاهش فشار چشم نیز گردند. این اسیدها در غذاهایی مانند ماهی قزل آلا و صدف و … به وفور یافت می‌شوند. باید توجه داشت که در نقطه مقابل مصرف غذاهایی که دارای اسیدهای چرب ترانس هستند مانند غذاهای سرخ شده و بستنی، بسیار مضر بوده و می‌توانند افزایش فشار چشم را برای فرد به دنبال داشته باشند.
گاهش مصرف غذاهای با میزان قند بالا
قندخون بالا یکی از عواملی است که در افزایش فشار چشم موثر است. از اینرو افرادی که از بیماری چاقی و دیابت رنج می‌برند بیشتر از سایرین در معرض درگیری این بیماری قرار دارند. به همین دلیل ضروری است که این افراد از یک رژیم غذایی صحیح استفاده کنند تا سطح انسولین بدنشان به یکباره افزایش نیابد. این افراد می بایست از خوردن غذاهایی مانند برنج، ماکارونی، نان و … که دارای کربوهیدرات فراوانی می‌باشند تا حد امکان پرهیز نمایند.
مصرف غذاهای دارای زاکسنتین و لوتئین
گنجاندن غذاهایی مانند کلم، سبزیجات، گلاب، کلم بروکلی و … در برنامه غذایی می‌تواند در کنترل IOP موثر بوده و از خطرات مواجهه با آن تا حد زیادی جلوگیری کند.
علاوه برتمامی موارد گفته شده یکی دیگر از مواردی که در کاهش میزان انسولین بدن و به تبع آن کاهش فشار چشم اثرگذار است، ورزش کردن است. حداقل 30 دقیقه ورزش در روز، تا حد زیادی خطر درگیری را کاهش می‌دهد.
درمان خانگی فشار چشم
برخی از درمان های ساده و خانگی وجود دارند که می توان از آنها برای درمان IOP استفاده کرد. در ادامه مطلب به برخی از این شیوه ها اشاره شده است
ماساژ
برای این منظور می توانید روزانه پلک‌ها را ماساژ دهید تا از این طریق گردش خون در این ناحیه افزایش یافته و همچنین غدد اشکی تحریک شوند. این کار کاهش فشار چشم را به دنبال خواهد داشت.
قرار گرفتن در معرض آفتاب
یکی دیگر از روشهای کاهش فشار چشم، قرار گرفتن در معرض آفتاب است. این کار باعث انبساط عضلات اطراف چشم شده و گردش خون را افزایش می‌دهد.
ورزش چشم
یکی دیگر از مواردی که می‌تواند فشار چشم را بهبود بخشد، ورزش‌های چشمی هستند. ورزش منظم باعث تقویت عضلات این ناحیه شده و گردش خون را بهتر می‌سازد.
کمپرس سرد و گرم
کمپرس سرد و گرم چشم می‌تواند خستگی چشم را کاهش داده و باعث آرامش ماهیچه‌های آن گردد. از این طریق هم می‌توان IOP را کاهش داد.
چای بابونه
یکی از روشهای سنتی که می‌توان از آن برای درمان سریع IOP بهره برد، مصرف چای بابونه است. زیرا بابونه بعنوان گیاهی آرامش بخش شناخته می‌شود لذا می‌تواند در کاهش سریع فشار چشم نیز اثرگذار باشد.
گلاب
گلاب یکی دیگر از راه های سنتی درمان فشار چشم است. به اینصورت که روزی دو بار یک پنبه آغشته به گلاب را در بر روی چشمان خود قرار دهید تا پس از مدتی این مشکل بهبود پیدا کند.
موارد دیگر
علاوه بر موارد بالا، استفاده از موادی مانند شیر کامل و خیار هم می تواند در این زمینه اثربخش بوده و باعث کاهش التهابات و IOP گردد.
چگونگی تشخیص فشار چشم
چشم پزشک شما از یک تست ساده برای اندازه گیری فشار داخل چشمی استفاده می کند. این نوع تست تونومتری نامیده می شود.
علاوه بر انجام تست تونومتری، چشم پزشک شما ممکن است هر گونه علامت گلوکوم را نیز بررسی کند. این بررسی ممکن است شامل معاینه عصب اپتیک و همچنین ارزیابی دید محیطی شما باشد.
راه های بسیاری برای انجام تست تونومتری وجود دارد. با هم به بررسی دقیق تر تعدادی از آن ها می پردازیم.
تونومتری اپلاناسیون (تطبیقی) گلدمن
این تست شامل استفاده از قطره های بی حسی چشمی حاوی رنگ فلورسنت است. پس از استفاده از این قطره ها، یک پروب با نور آبی به آرامی روی سطح چشم فشار داده می شود.
رنگ فلورسنت به پزشک در تعیین مقدار فشاری که باید روی قرنیه بیاورد کمک می کند. قرنیه بخش خارجی و شفاف چشم است.
از این اندازه گیری ممکن است برای تعیین فشار داخل چشمی استفاده شود. اساسا هر چقدر نیروی بیشتری برای فشردن قرنیه نیاز باشد، فشار داخل چشمی فرد بالاتر است.
تونومتری غیرتماسی
در این تست وسیله ای یک پاف سریع هوا به چشم شما می دمد که قرنیه را فشرده می کند. نیروی هوای برگشتی توسط وسیله اندازه گیری شده و به مقدار فشار چشمی تبدیل می شود.
تونوپن (قلم تونو)
تونو-پن وسیله ای دستی است که برای تماس آرام با سطح چشم مورد استفاده قرار می گیرد. برای تعیین فشار داخل چشمی، این وسیله نیروی مورد نیاز برای فشردن قرنیه را اندازه گیری می کند. همانند اپلاناسیون گلدمن، قبل از انجام این تست نیز قطره چشمی بی حسی تجویز می شود.
این تست با پیشرفت تکنولوژی کمتر مورد استفاده قرار می گیرد.
تونومتر iCare
همانند تونو-پن، تونومتر iCare نیز وسیله ای دستی است. در طول این تست پروب وسیله به آرامی و بسیار مختصر قرنیه را لمس می کند تا فشار داخل چشمی را بر اساس سرعت بازگشت پروب تعیین کند. برخلاف تونو-پن برای این تست قطره های بی حسی نیاز نیست.
چه داروهایی فشار چشم را بالا می برد ؟
مصرف زیاد برخی از داروهای دارای کورتون‌های استروئیدی می‌تواند فشار داخل چشم را افزایش دهد و منجر به بیماری‌های چشمی گردد. در ادامه به برخی از این داروها اشاره شده است:
هیدروکسی کلروکین
یکی از داروهایی که باعث بروز مشکلات در چشم می‌شود هیدروکسی کلروکین است. این دارو باعث بروز آسیب‌هایی در شبکیه چشم می‌گردد و ضروری است افرادی که بصورت مداوم آن را مصرف می‌کنند به جهت کنترل میدان دید به شکل منظم تحت نظر چشم پزشک قرار گیرند.
ویاگرا
این دارو که بعنوان یک داروی تقویت کننده قوای جنسی شناخته می‌شود، می‌تواند منجر به بروز مشکلات بینایی شده و فشار چشم را بالا ببرد. برخی از افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند ممکن است دچار کاهش ناگهانی بینایی شوند. از اینرو کسانی که دچار این مشکل می‌شوند باید سریعا به پزشک مراجعه کنند.
قطره‌ها و پمادهای چشمی
برخی از قطره‌ها و پمادهای چشمی که حاوی کورتون‌های استروئیدی هستند می‌توانند باعث افزایش غیر طبیعی فشار چشم شوند. لذا استفاده از این نوع داروهای چشمی حتما می‌بایست با نظر چشم پزشک انجام شود.
داروهای دیگر
داروهای دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند در بروز اختلالات چشمی اثرگذار باشند و در مواردی بینایی فرد را تحت تاثیر قرار دهند. برخی از این داروها عبارتند از:
- آمیو دارون
- پروفن
- آلپرازولام و دیازپام
- آنتی هیستامین‌ها و داروهای ضد آلرژی
عوامل پر ریسک فشار چشم
برخی فاکتورهای خطر می‌توانند احتمال بالا رفتن فشار چشم را افزایش دهند:
- سن بالای ۴۰ سال
- برخی نژادها
- جنسیت
- تجمع و کاهش تخلیه مایعات درون چشم
- مصرف برخی داروها مانند داروهای استروئیدی
- آسیب فیزیکی به چشم و یا عمل‌های چشمی
- برخی بیماری‌های ژنتیکی
- داشتن سابقه بیماری آب سیاه و فشار چشم بالا در خانواده
- فشارخون بالا و پایین
- بیماری دیابت
- نزدیک‌بینی شدید
- نازک بودن قرنیه
- خونریزی در سر عصب بینایی
- سندروم پراکندگی رنگدانه که رنگدانه عنبیه پوسته شده و سیستم تخلیه مایعات چشم با این پوسته‌ها مسدود می‌شوند.
- سندروم لایه‌برداری کاذب که تکه‌های پروتئین در اندام‌ها از جمله چشم تجمع پیدا می‌کنند.
آیا بین فشار چشم و سردرد رابطه‌ای است ؟
هر سر درد و درد چشمی معادل فشار چشم نیست. گاهی اوقات افرادی به متخصص چشم پزشکی مراجعه می‌کنند که سر درد و چشم دردهای محدودی به چشم دارند و آنها الزاما دچار فشار چشم نیستند. درد چشم زمانی به سر درد منجر می‌شود که میزان آن به بالای ۳۰ میلیمتر جیوه برسد و معمولا همراه با علائمی چون قرمزی چشم، سر دردهای قابل توجه، احساس تهوع و پخش نور خواهد بود. گاهی نیز این درد چشم می‌تواند نشان دهنده سینوزبت فعال و میگرن باشد.
آیا استرس روی فشار چشم تاثیر گذار است ؟
برخی از مطالعات اخیر نشان داده‌اند که استرس می‌تواند فشار داخل چشم را افزایش دهد.
در اول مقاله ذکر کردیم، بالا رفتن فشار چشم باعث آسیب به اعصاب بینایی در پشت چشم‌ها و بروز بیماری گلوکوم می‌شود که در نهایت باعث بروز مشکلات بینایی و حتی نابینایی شود. اعصاب بینایی در چشم‌ها مستقیما به مغز متصل و سیگنال‌های الکتریکی که در مغز به تصویر تبدیل می‌شوند را منتقل می‌کنند.
غذاهای مفید برای فشار چشم کدامند ؟
- رژیم غذایی کم نمک، کم چرب و سبزیجات برای کاهش فشار چشم توصیه می‌شوند.
- همچنین در کنار این رژیم غذایی، انجام منظم ورزش‌های هوازی نقش مهمی در کنترل و بهبود فشار چشم دارند.
آیا فشار خون بالا و فشار چشم بالا یکسان هستند ؟
فشار خون بالا (hypertension) و فشار چشم بالا (ocular hypertension) شرایط یکسانی نیستند. در صورتی که مبتلا به فشار خون بالا هستید، ممکن است فشار داخل چشم‌‌های شما نیز بالا باشد، اما یکی از آنها باعث دیگری نمی‌شود. حتی اگر این امر باعث افزایش فشار چشم بالا نشود، افراد مبتلا به فشار خون بالا در معرض خطر ابتلا به بیماری آب سیاه (گلوکوم) هستند. در صورت ابتلا به فشار خون بالا، بهتر است در مورد خطرات ابتلا به بیماری گلوکوم با پزشک خود مشورت کنید.
استفاده صحیح از داروهای تجویز شده و پیروی از دستورات متخصص چشم بسیار مهم و ضروری است. عدم استفاده از دارو و قطره‌های چشمی می‌تواند منجر به افزایش بیشتر فشار داخل چشم‌ها شود، که این مسئله می‌تواند منجر به آسیب عصب بینایی و از دست دادن دائمی بینایی (در اثر گلوکوم) شود.
